Urlop wypoczynkowy – najważniejsze przepisy
Urlop wypoczynkowy to niezbywalne prawo pracownika, którego nie można się zrzec. Pracownikowi przysługuje 20 lub 26 dni urlopu wypoczynkowego w roku kalendarzowym. Taki limit otrzymuje wraz z rozpoczęciem nowego roku.
Wysokość urlopu, jaki przysługuje pracownikowi, uzależniona jest od sumy przepracowanych lat. Jest to 20 dni, jeśli pracownik pracuje mniej niż 10 lat oraz 26 dni w przypadku przepracowania co najmniej 10 lat. Do okresu zatrudnienia zalicza się nie tylko czas pracy u danego pracodawcy, ale i okresy poprzedniego zatrudnienia oraz lata nauki. Jeśli dana osoba uczyła się w czasie odbywania stosunku pracy, to podczas wyliczania wymiaru urlopu bierze się pod uwagę naukę lub pracę w zależności od tego, co dla pracownika jest korzystniejsze. Art. 155 Kodeksu pracy wymienia zresztą rodzaje szkół, których ukończenie zwiększa wymiar urlopu:
- zasadnicza szkoła zawodowa – do 3 lat,
- średnia szkoła zawodowa – do 5 lat,
- średnia szkoła zawodowa dla absolwentów zasadniczych szkół zawodowych – 5 lat,
- średnia szkoła ogólnokształcąca – 4 lata,
- szkoła policealna – 6 lat,
- szkoła wyższa – 8 lat.
Okresy nauki nie sumują się.
Sandralise/bigstockphoto.com
Pracownik, który po raz pierwszy podjął pracę w danym roku kalendarzowym, nabywa prawo do urlopu wypoczynkowego z każdym przepracowanym miesiącem w wysokości 1/12 całości wymiaru urlopu co miesiąc. Kolejne urlopy zyskiwane są już w trybie normalnym, a więc z początkiem kolejnego roku kalendarzowego i to niezależnie od tego, czy dana osoba zmieniła miejsce pracy.
Urlop przysługuje także osobom zatrudnionym na część etatu. Jednak jest on liczony godzinowo. Pracownik pracujący na 1/2 etatu nie ma więc 20 dni urlopu po 4 godziny, ale 10 dni urlopu po 8 godzin. Urlop obejmuje więc cały dzień pracownika. Dzielenie na część dnia jest dopuszczalne tylko wówczas, gdy część urlopu pozostała do wykorzystania jest niższa niż 8 godzin.
Pracodawca ma prawo odwołać pracownika z urlopu wypoczynkowego, ale musi to odpowiednio uzasadnić. Nie może przy tym kierować się wyłącznie swoim uznaniem. Odwołanie z urlopu musi być spowodowane przez okoliczności, których nie można było przewidzieć w chwili udzielania zgodny na urlop. Ponadto pracodawca ma obowiązek pokryć koszty poniesione przez pracownika w związku z odwołaniem go z urlopu. Są to nie tylko koszty przejazdu, ale i te związane z przerwaniem wypoczynku całej rodziny, o ile nie mogła ona bez pracownika urlopu kontynuować. Takiego odwołania nie można kwestionować.
W ramach urlopu wypoczynkowego pracownik ma prawo do tzw. urlopu na żądanie. W ciągu roku pracownikowi przysługują 4 dni takiego urlopu i to niezależnie od liczby dni urlopowych czy liczby pracodawców. Można je wykorzystać osobno lub łącznie w formie 4 następujących po sobie dni. Urlop na żądanie trzeba zgłosić najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu. Można zrobić to w dowolny sposób, nawet sms-owo.
Pracownik, który wykorzystał już swój urlop wypoczynkowy, a potrzebuje urlopu np. w celu odpoczynku czy sprawowania opieki nad dzieckiem może złożyć wniosek o urlop bezpłatny. Pracodawca jednak nie musi się na niego zgodzić i to bez podawania przyczyny.