Czym jest kontrola krzyżowa?
Prowadzenie działalności gospodarczej w Polsce reguluje między innymi ustawa o swobodzie działalności gospodarczej. Wśród licznych obowiązków, przed jakimi stają przedsiębiorcy, znajduje się konieczność poddawania się weryfikacji (kontroli) pod kątem przestrzegania określonych przepisów prawa, w tym prawa podatkowego i skarbowego, prowadzonych na podstawie Ordynacji podatkowej i ustawy o kontroli skarbowej. Kontrolując dokumenty, potwierdzające zaistnienie zdarzeń gospodarczych i prawnych oraz zeznania podatkowe danego przedsiębiorcy, właściwy organ podatkowy lub skarbowy stwierdza ich prawidłowość oraz zgodność ze stanem faktycznym.
Niejako w trosce o interesy przedsiębiorców, przepisy ustawy o swobodzie działalności gospodarczej określają maksymalny czas trwania kontroli każdego podmiotu gospodarczego w ciągu roku kalendarzowego (MŚP do czterech tygodni, pozostałe – do ośmiu tygodni) oraz wskazują na możliwość przeprowadzania nie więcej niż jednej kontroli danego przedsiębiorcy w określonym czasie.
W świetle Ordynacji podatkowej, tak zwana kontrola krzyżowa jest de facto czynnością sprawdzającą, o uproszczonym trybie postępowania i ograniczonym zakresie, przeprowadzaną przez właściwy organ, jedynie w związku z jednocześnie odbywającym się postępowaniem kontrolnym podatnika – ma ona charakter pomocniczy w stosunku do prowadzonej kontroli podatkowej lub skarbowej. Polega na sprawdzeniu przedstawionych przez kontrahentów kontrolowanego przedsiębiorcy, a wskazanych przez organ kontrolny dokumentów, związanych z zaistniałymi pomiędzy oboma podmiotami transakcjami, w określonym czasie, pod kątem ich prawidłowości, rzetelności i odzwierciedlenia w rzeczywistości gospodarczej. Kontrahentami przedsiębiorcy są wszystkie podmioty, które w objętym kontrolą okresie prowadziły działalność gospodarczą i dokonywały z kontrolowanym podatnikiem określonych czynności prawnych.
Zakres kontroli krzyżowej obejmuje między innymi rejestry podatku VAT za okres, w którym miały miejsce transakcje z kontrolowanym przedsiębiorcą, faktury bądź korekty faktur z danego okresu oraz deklaracje za okres, w którym ujęto naliczony lub należny podatek od towarów i usług.
Czynności sprawdzające możliwe są do przeprowadzenia tylko po wszczęciu postępowania kontrolnego podatnika (przedsiębiorcy). W ich ramach, organ kontrolny może żądać przedstawienia przez kontrahenta dokumentów dotyczących działalności przedsiębiorcy na przestrzeni wskazanego okresu. Wezwanie do złożenia w siedzibie właściwego organu wymaganych dokumentów powinno zawierać opis sprawy, wykaz dokumentów oraz termin, w jakim należy to zrobić. W przypadku kontrahentów posiadających siedzibę na obszarze podlegającym innemu organowi podatkowemu, sprawdzenie dokumentów przeprowadzane jest na zasadzie zlecenia organowi właściwemu.
Czynności sprawdzające dotyczą głównie podmiotów z tak zwanej branży wysokiego ryzyka, na przykład przedsiębiorstw budowlanych, transportowych lub zajmujących się obrotem paliwami płynnymi, a także przedsiębiorców sporządzających dokumenty mogące wzbudzić wątpliwość rzetelnego odzwierciedlenia zaistniałych zdarzeń gospodarczych, takich jak: wypisane ręcznie faktury na duże kwoty, faktury z błędną stawką VAT, tzw. puste faktury dokumentujące fikcyjne transakcje i tym podobne. Co istotne, w ramach kontroli krzyżowej, organ kontrolujący może również sprawdzić dokumenty dotyczące działalności prowadzonej przez kontrahenta kontrolowanego podatnika.